Marc Polymeropulos u zgjua në dhomën e hotelit me kokë-dhimbje dhe zhurmë në veshë. “Ndjeva sikur do të vjella. Nuk mund të ngrihesha. Po rrëzohesha”, kujton ai. “Unë jam qëlluar shumë herë dhe kjo ishte përvoja më e tmerrshme në jetën time”, shtoi ai.

Polymeropoulos kishte kaluar disa vite në Irak, Siri dhe Afganistan si një oficer i lartë i CIA-s duke luftuar kundër terrorizmit. Por, ai atë natë  beson se ishte në shënjestër të një arme sekrete, mikrovalë.

Pas ndërhyrjes së Rusisë në zgjedhjet presidenciale të SHBA-së në vitin 2016, udhëheqja e CIA-s lëshoi një “thirrje për armë” dhe rishpërndau oficerë të forcuar në betejë si Polimeropulos, raporton bbc.

Ai përfundimisht do të bëhej shefi i veprimeve klandestine në Evropë dhe Euroazi, duke punuar me aleatët për të ekspozuar aktivitetin e Moskës, duke përfshirë helmimin e vitit 2018 të ish-spiunit rus Sergei Skripal në Salisbury, Angli.

Në dhjetor të 2017 e vizitoi Moskën, por jo fshehtas. Ai donte të shfrytëzonte një takim të rregullt “ndërlidhës” midis spiunëve rusë dhe amerikanë për ta parë vendin e vetë. Ai nuk ishte atje, këmbënguli, për ndonjë aktivitet klandestin. Rusët nuk kishin dëshiruar që ai të vinte, por u pajtuan, transmeton Telegrafi.

Ishte herët gjatë udhëtimit kur u sëmurë. Me kthimin në SHBA marramendja iku, por simptoma të tjera vazhduan edhe sot e kësaj dite. “Kam pasur një dhimbje koke migrene për tre vjet radhazi. Ajo nuk është zhdukur kurrë”, tha ai. Ai nuk ishte në gjendje të punonte një ditë të plotë dhe mori pushim, duke filluar një udhëtim të gjatë mjekësor.

Dyshimet u ngritën sepse, nga viti 2016, diplomatët në Havana, Kubë, raportuan simptoma të ngjashme – siç bënë disa kanadezë.

Ndonjëherë ishte fillimi i papritur i një zhurme të fortë që çonte në dhimbje të forta, ndërsa të tjerët ndien presion në kokë duke çuar në marrje mendsh dhe marramendje. Ndjesitë dukeshin se vinin nga një drejtim i veçantë në një vend specifik. Kjo u bë e njohur si “sindroma e Havana”.

Çfarë e shkaktoi ‘sindromën Havana’?

“Ajo që u ndodhi diplomatëve amerikanë në Kubë, më ndodhi mua në Moskë”, beson ai.

Por arritja në fund të sindromës së Havanas nuk ka qenë e thjeshtë. Simptomat paraqiteshin ndryshe në njerëz të ndryshëm. Disa raste të spekuluara ishin të palidhura ose rezultat i një sëmundje psikologjike.

Vlerësimi i parë i plotë erdhi nga Akademitë Kombëtare të Shkencave të SHBA-së në dhjetor të 2020. Edhe pse informacioni klinik ishte shpesh fragmentar, një komitet arriti në përfundimin se simptomat ishin “në përputhje me efektet e energjisë së frekuencës radio të drejtuar, pulsuar”, duke hequr mundësi të tjera përfshirë helmimin ose një shkak psikologjik.

“Ne zbuluam se një nëngrup i individëve ndanë disa gjetje klinike shumë të pazakonta dhe të dallueshme në fillimin e sëmundjeve të tyre dhe ishin këto gjetje që na çuan në gjykimin tonë”, tha Prof David A Relman nga Universiteti i Stanfordit, i cili kryesoi panelin .

Ai nuk arriti në përfundimin nëse pulsi ishte vendosur si një armë apo kush ishte prapa sulmeve, tha ai për BBC-in, sepse kjo ishte përtej fushës së komitetit.

Kur Polimeropulos u kontrollua fillimisht nga zyrtarët mjekësorë të CIA-s, atij iu tha se simptomat e tij ishin paksa të ndryshme nga ato në Havana dhe hodhën poshtë çdo lidhje, duke e lënë të ndihej i dobësuar.

Ai ia atribuon ndryshimit të provave që njerëzit preken në mënyra të ndryshme dhe mundësisë që ajo që u përdor tek njerëzit të evoluojë. Një zëdhënës i agjencisë i tha BBC-së se “përparësia e parë e CIA-s ka qenë dhe vazhdon të jetë mirëqenia e të gjithë oficerëve tanë”.

Incidente të tjera u raportuan përtej Kubës

Pasi u detyrua të dilte në pension për shkak të shëndetit të sëmurë në vitin 2019, Polymeropoulos vendosi të dilte në publik, për të bërë publike çështjen dhe të siguronte trajtim në një spital special, i cili përfundimisht u ra dakord.

Ai thotë se ana operative e CIA-s e mori çështjen më seriozisht pasi u bë e qartë se nuk ishte viktima e vetme e mundshme.

Raportet kanë treguar që deri në gjysmë duzinë zyrtarësh të tjerë janë prekur dhe çështjet vazhdojnë. “Kjo po ndodh me disa zyrtarë të tjerë të lartë të agjencisë”, thotë Polymeropoulos. “Dhe disa prej oficerëve që janë prekur më pas duket se janë përfshirë në një farë mënyre në këtë kthim kundër rusëve. Ju keni oficerë që vuajnë në heshtje”, transmeton Telegrafi.

Disa incidente raportohet të kenë ndodhur në vende të tjera përveç Kubës ose Rusisë, përfshirë Kinën. Revista GQ, e cila raportoi për herë të parë në rastin Polymeropoulos, tha se një zyrtar i lartë i CIA-s u prek në një vizitë në vitin 2019 në Australi (konfirmuar më vonë nga media Australiane). Të tjerët u prekën në Poloni dhe Gjeorgji.

Një zyrtar i Shtëpisë së Bardhë raportohet gjithashtu se ndjen simptoma, duke përfshirë presionin në kokë, ndërsa ishte në një dhomë hoteli në Londër në Gusht 2019 – një ngjarje për të cilën zyrtarët britanikë të sigurisë kanë dijeni, megjithëse është e paqartë se çfarë ndodhi saktësisht.

Ka pasur kontakte midis Londrës dhe Uashingtonit për këtë çështje, megjithëse Zyra e Jashtme dhe Zhvillimi e Mbretërisë së Bashkuar i tha BBC-së se nuk ishte në dijeni të ndonjë personeli të saj të prekur.

Një ish zyrtar i inteligjencës në Mbretërinë e Bashkuar thotë se çdo provë e qëllimit rus do të ishte një “ndërrim lojërash”.

A ka prova të përfshirjes ruse?

Raportet e medias pas incidenteve fillestare të Havana sugjeruan prova të klasifikuara – përfshirë komunikimet e përgjuara – që tregojnë Rusinë. Kohët e fundit, është raportuar se komuniteti i inteligjencës amerikane përdori të dhëna të telefonit celular për të gjetur oficerët e inteligjencës ruse në afërsi të oficerëve të CIA-s të prekur në disa vende.

“Kjo natyrisht është një rast shumë interesant rrethanor që sigurisht që kërkon vëmendje shtesë”, thotë Polymeropulos, duke shtuar se pretendimet bazohen në informacione publike sesa në njohuri të hetimeve të klasifikuara pasi u largua.

Asnjë nga ato nuk ka rezultuar mjaft bindëse që qeveria amerikane të bëjë një akuzë zyrtare. Një mundësi është që dëmtimi i individëve të ishte efekt anësor i një lloj mjeti të përdorur për të mbledhur inteligjencë duke bombarduar pajisjet elektronike me mikrovalë për të nxjerrë informacion – një praktikë që filloi në Luftën e Ftohtë.

“Shërbimet ruse të sigurisë përdornin ambasadën amerikane në Moskë me mikrovalë të përqendruara dhe impulse elektronike”, thotë John Sipher, një ish oficer i CIA-s që punonte në Rusi. Ai thotë se Rusia, madje kishte furgonë që mund të vozisnin nëpër një qytet për të synuar individë.

Ai beson se Moska ishte përgjegjëse për dëmtimin e fundit ndaj oficerëve të CIA-s, megjithëse nuk është i sigurt për motivin e saktë.

Një tjetër ish oficer i CIA-s që shërbeu në Moskë gjithashtu tha se besonte që rusët kishin përdorur një sulm të drejtuar nga energjia, por nuk mund të ishte i sigurt nëse ishte projektuar për të shkaktuar dëm, ose nëse rusët thjesht nuk u interesonte që dëmi të ishte shkaktuar produkt i çfarëdo tjetër që po bënin.

Polimeropulos thotë se supozimi origjinal ishte i një lloj koleksioni të inteligjencës. Por provat, të cilat ai pranon shpesh janë rrethanore, e kanë lënë atë të besojë se rusët përdorën një “armë sulmuese” për të lënduar qëllimisht njerëzit.

A është e besueshme?

Një teori është se, në Havana, Rusia donte të prishte çdo përmirësim në marrëdhëniet midis SHBA-së dhe Kubës – tradicionalisht një aleat i ngushtë i Moskës – dhe më pas zgjeroi përdorimin e saj kur oficerët e inteligjencës identifikuan se punonin kundër tyre, si Polimeropulos. Kjo do t’i largonte ata nga veprimi pasi do t’i vështirësonin veprimin CIA-s.

Por kjo do të ishte në kundërshtim me një marrëveshje të pashprehur që shërbimet e spiunazhit nuk synojnë personelin kundërshtar për dëmtime fizike. Sidoqoftë, ish-oficerët e CIA-s dhe MI6 tregojnë për faktin se rusët kanë përdorur një formë pluhuri spiun radioaktiv për të gjurmuar lëvizjet e tyre në Rusi, gjë që paraqiste rreziqe për shëndetin, transmeton Telegrafi.

Polymeropoulos gjithashtu argumenton se Rusia nën presidentin, Vladimir Putin ka qenë e gatshme të shtyjë kufijtë – për shembull duke përdorur agjent nervor në Salisbury. “Sigurisht që është një përshkallëzim, por nuk është jashtë normës se si rusët me të vërtetë ngatërruan me personelin tonë”, thotë ai.

Polimeropulos dëshiron që komitetet e Kongresit të hetojnë. Disa senatorë e kanë marrë përsipër rastin.

Shkencëtari që drejtoi hetimin zyrtar gjithashtu dëshiron më shumë monitorim. “Nuk është bërë gati sa duhet”, tha Prof Relman, duke shtuar se përpjekjet e mëparshme ishin penguar nga kompleksiteti i sëmundjes, sfida e identifikimit të një shkaku, si dhe gjeopolitika.

Administrata e re e Bidenit ka njoftuar një rishikim të “veprimeve agresive” të Rusisë dhe Sekretarit të Shtetit të ardhshëm, Antony Blinken të kryer gjatë konfirmimit për të ndarë më shumë informacione në lidhje me “sindromën Havana”. Ai premtoi gjithashtu “përgjegjësi” nëse një aktor shtetëror ishte përgjegjës.

Nëse provohet se Rusia përdori një armë me mikrovalë kundër zyrtarëve amerikanë, pasojat mund të jenë shpërthyese. Por, edhe nëse do të ishte e vërtetë, gjetja e provave të mjaftueshme për të qenë të sigurt për të bërë një akuzë publike mund të jetë e vështirë, duke e lënë çështjen të pazgjidhur.

Për Polymeropulos, e vërteta është e rëndësishme edhe nëse nuk e ndalon atë me të cilën duhet të jetojë çdo ditë “Më mirë të më qëllonin. Më mirë të kishte një vrimë të hapur në trupin tim që e dija se mund të përpiqeshim ta rregullonim, në krahasim me atë që po më ndodh tani”. /Telegrafi/