25 vjet pas Marrëveshjes së Dejtonit, ka ardhur koha që BE-ja t’i ofrojë rajonit një nivel të ri asociimit pa anëtarësim të plotë. Pas shpërbërjes së dhunshme të Jugosllavisë, e vetmja rrugë e mundshme përpara për 6 shtetet e Ballkanit Perëndimor (Shqipërinë, Bosnjen dhe Hercegovinën, Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë) u duk se ishte anëtarësimi i tyre përfundimtar në BE

Nga Michael Trinkwalder

Vera e vitit 2015 ka mbetur e ngulitur thellë në kujtesën kolektive të evropianëve:Më shumë se 1 milion emigrantë që iknin nga konfliktet në Lindjen e Mesme, u transferuan në Bashkimin Evropian. Reagimet e qeverive evropiane ndaj kësaj krize ishin rastësore, shumë shpesh të njëanshme, dhe e njëjta qasje ka vijuar deri më sot.

Por ajo që shpesh harrohet, është fakti se më shumë se 120.000 nga ata njerëz që aplikuan për statusin e refugjatit në Gjermani, në vitin 2015, ishin në fakt evropianë, dhe konkretisht nga Ballkani Perëndimor. Fakti që shumë njerëz nga ky rajon i vogël udhëtojnë drejt Gjermanisë,përkundër shansit gati zero për të qenë në gjendje të qëndronin aty, flet shumë për mungesën e mundësive që ata shohin në vendet e tyre.

Dhe pandemia e Covid-19, jo vetëm që do ta përkeqësojë më tej këtë situatë, por do t`a lërë rajonin më të prekshëm ndaj fuqive të jashtme të këqija -si Rusia dhe veçanërisht Kina. Në të kundërt, shndërrimi i ardhshëm i Uashingtonit nga një aktor përçarës në një aktor konstruktiv, paraqet një shansi për pasjen e një qasje të përbashkët transatlantike.

25 vjet pas Marrëveshjes së Dejtonit, ka ardhur koha që BE-ja t’i ofrojë rajonit një nivel të ri asociimit pa anëtarësim të plotë. Pas shpërbërjes së dhunshme të Jugosllavisë, e vetmja rrugë e mundshme përpara për 6 shtetet e Ballkanit Perëndimor (Shqipërinë, Bosnjen dhe Hercegovinën, Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë) u duk se ishte anëtarësimi i tyre përfundimtar në BE.

Tek e fundit, anëtarësimi në union dukej se mishëronte premtimin për paqe, prosperitet dhe subvencione bujare, pra një jetë më të mirë. Në këtë mënyrë, ai do të ndihmonte stabilizimin e rajonit dhe do të krijonte një shtysë të fuqishme për reforma.

Por shumë gjëra kanë ndryshuar që nga koha kur udhëheqësit evropianë u zotuan në vitin  2003,t’i bëjnë vendet e Ballkanit Perëndimor “një pjesë integrale të Bashkimit Evropian”. Së pari, progresi gati akullnajor i procesit të anëtarësimit, ka sjellë një zhgënjim popullor në rritje në rajon. Dhe ndërsa perspektivat e anëtarësimit po bëhen gjithnjë e më të largëta, ritmi i reformave ka qenë dukshëm i ngadaltë.

Këtij zhvillimi i shtohet lodhja në rritje e zgjerimit të BE-së me anëtarë të rinj,që po perceptohen gjithnjë e më shumë, jo si një përfitim për gjithë unionin, por si një barrë shtesë. Siç qëndrojnë aktualisht punët, mund të duhet të kalojë një kohë e gjatë derisa vendet e Ballkanit Perëndimor të jenë gati të anëtarësohen, dhe më e rëndësishmja, të lejohen të anëtarësohen në BE.

Në mungesë të anëtarësimit të plotë, Brukseli duhet të krijojë një nivel të ri të marrëdhënieve ekonomike të këtij rajoni me bllokun. Në praktikë, kjo duhet të përfshijë anëtarësimin e këtyre vendeve në Unionin Doganor të Bashkimit Evropian (EUCU), si dhe një qasje të zgjeruar në tregun dhe buxhetin e përbashkët të BE-së.

Të qenit pjesë e EUCU, nuk do të nënkuptonte vetëm heqjen e barrierave jo-tarifore, por do të përfshinte miratimin e tarifave të jashtme të BE-së. Kjo është domethënëse sepse do të zgjidhte çështjen shumë të politizuar të tarifave, që disa shtete të Ballkanit kanë vendosur kundër njëri-tjetrit.

Për më tepër, një qasje e Ballkanit në buxhetin e BE-së, është e rëndësishme sidomos për infrastrukturën për dy arsye. Së pari, infrastruktura e degraduar e rajonit,ka qenë një faktor kryesor në frenimin e zhvillimit ekonomik të tij. Ndaj, investimi në infrastrukturën publike të rajonit, do të ndihmonte jo vetëm në nxitjen e zhvillimit ekonomik, por do të mundësonte integrimin e tyre në zinxhirët e furnizimit të ekonomive kryesore të Evropës Perëndimore.

Së dyti, ai do të kufizonte ndikimin negativ të Kinës në rajon. Meqë investimet kineze nuk respektojë asnjë nga kriteret e BE-së, ato tentojnë të forcojnë korrupsionin lokal dhe praktikat jo transparente të prokurimit. Natyrisht, një nivel i tillë i asociimit me BE-në, duhet të ketë një afat kohor dhe t’i nënshtrohet një rishikimi periodik, për të parandaluar abuzimet me fondet.

Ndikimi financiar në bllok do të ishte i vogël, por do të dërgonte një sinjal të fortë se BE nuk ka hequr dorë nga rajoni. Dhe një sinjal i tillë është shumë i nevojshëm, për të riparuar dëmin që ka pësuar besueshmërisë e BE-së në rajon, me vendimin për të ndalur eksportet mjekësore në vendet e Ballkanit, në ditët e para të pandemisë së Covid-19.

Megjithëse nga ky hap u hoq dorë shpejt, përshtypja e braktisjes që ai la nuk do të jetë aq e lehtë që të zhduket. Kjo, pasi Kina e shfrytëzoi rastin për t’i “dhuruar” vendeve të Ballkanit disa ngarkesa me furnizimeve mjekësore. Ndërkohë përpjekjet ruse të dezinformimit, kanë shansin të minojnë më tej imazhin e BE-së në Ballkan.

Për më tepër, ndërsa vazhdojnë lojëra gjeopolitike, pandemia ka shërbyer gjithashtu si një justifikim për prapësimin e demokracisë në Ballkan. Por zgjedhja e një presidenti amerikan me përvojë dhe interes në rajon,përbën gjithashtu një shans për të rikthyer një front të përbashkët transatlantik në Ballkan.

Duke koordinuar qasjen e tyre, SHBA dhe BE do t`a kishin shumë më të lehtë të ndikonin në ndodhjen e disa ndryshimeve pozitive në rajon. Në fund, arsyetimi që mbështet angazhimin e BE-së në Ballkanin Perëndimor është mjaft i thjeshtë: BE do të arrijë ose të eksportojë stabilitet në lagjen e vet, ose do të mbetet një burim i destabilitetit.

Për pasojë, promovimi i shtetit të së drejtës, institucioneve demokratike dhe reformave ekonomike në Ballkan, nuk janë vetëm hapa në procesin e anëtarësimit. Përkundrazi, këto masa duhet të konsiderohen si një investim në stabilitetin e ardhshëm të Bashkimit Evropian. Plani i ri Ekonomik dhe i Investimeve i bllokut për rajonin me vlerë 9 miliardë euro është një fillim, por do të kërkohet shumë më tepër. Natyra e urren boshllëkun,dhe nëse BE vazhdon t`a neglizhojë Ballkanin Perëndimor, fuqitë e tjera si Rusia dhe Kina do të jenë shumë të lumtura që ta mbushin atë. / “Geopolitical Monitor”